Tüp bebek nedir, kimlere nasıl uygulanır?

Kısırlık teşhisi konmasından çiftlerin gebe kalmak için nasıl bir yol izleyeceklerine kadar, tüp bebek süreci çeşitli detaylarla kafa karıştırıcı olabiliyor. Bu süreçte aklınıza takılması muhtemel soruları uzmanlara sorduk:

Tüp bebek tedavisine ne zaman karar verilir?

1 sene boyunca korunmasız, düzenli cinsel ilişkiye rağmen gebe kalamayan kadınlar; infertil olarak kabul edilir ve tüp bebek tedavisine başlayabilir. Ancak 37 yaşından büyük kadınların 1 yılı beklemesi çok doğru olmayabilir. Bu açıdan ileri yaş infertil kadınların, düzenli cinsel ilişkiyi 6 ay sürdürüp gebe kalamadıkları taktirde mutlaka bir infertilite uzmanına başvurmaları gerekmektedir.

Kadınların üremesini etkileyen faktörler nelerdir?

En önemli faktör yaştır. Kadının yaşı arttıkça doğurganlık özelliği azalır. 44 yaşından sonra gebelik şansı oldukça azdır. Daha önce geçirilen ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarla yumurtalık ve tüpleri etkileyen enfeksiyonlar da gebelik şansını olumsuz etkiler.

Tüp bebek öncesinde herhangi bir diyet uygulanmalı mı?

Bu konuya ilişkin yeterli bilimsel çalışma verileri olmamakla birlikte; bazı çalışmalar özellikle gebelik planlamasına geçildiği dönemde (prekonsepsiyonel dönem) Akdeniz tipi diyet (yüksek oranda bitkisel yağlar, sebzeler, balık ve baklagiller ve hafif atıştırmalıklar) ile beslenen hastalarda tüp bebek başarı oranlarının artığını göstermektedir. Akdeniz diyetindeki bitkisel kaynaklı az doymuş yağlar, yüksek folik asit ve B6 vitamini bu beslenme şeklinin üstünlüğünde belirtilen temel içeriklerdir.

Tüp bebek tedavisi öncesi kilo vermek gerekli mi?

Kilolu kadınlarda tüp bebek tedavisi öncesi kilo verilmesinin tedavi sonuçlarına olumlu etkisinin olabileceği yönünde net bilgi bulunmamaktadır. Fakat kilonun ideal düzeylere getirilmesi, tedavi süresinin kısalmasına, ihtiyaç duyulan ilaç miktarının azalmasına ve tüp bebek ile gebe kalınırsa düşük yapma riskinde azalmaya neden olmaktadır. O nedenle ideal kilolara gelmenin tedavinin sonuç dışındaki özelliklerine ve gebelik oluştuğunda da düşük ya da gebelik şekeri gibi problemlere karşı faydası bulunmaktadır.

Miyomlar kısırlık nedeni midir?

Miyomlar rahim iç tabakasına, yani embriyonun gelişeceği yere baskı yapıyorsa gebelik şansını etkiler. Rahim duvarından dışarı doğru büyümüş miyomlar ise çok büyük değillerse gebelik şansını etkilemezler.

Çiftlerde tıbbi bir sorun olmadığı halde gebelik elde edilemiyorsa nasıl bir yol izlemek gerekir?

Herhangi bir sorun tespit edilmediğinde, çiftler ‘nedeni tam açıklanamayan infertil’ olarak değerlendirilir. Bu çiftlere yaşları uygun olduğu takdirde aşılama tedavisi yapılır. Eğer aşılama tedavilerinden yarar görülmez ise diğer yardımcı üreme tekniklerinden (mikroenjeksiyon ve benzeri) yararlanılır.

Mikroenjeksiyon nedir?

Mikronenjeksiyon tek bir spermin yumurta içine zerk edilerek döllenmenin sağlandığı bir tüp bebek yöntemidir.

Tüp bebek ile mikroenjeksiyonun farkı nedir?

Tüp bebek uygulamasında mikroenjeksiyondan farklı olarak, spermler belirli bir sayıda yumurtanın çevresine bırakılır ve spermlerden bir tanesi yumurtanın içine kendiliğinden girer. Mikroenjeksiyon erkek kısırlığında, tüp bebek ise kadına ait kısırlıkta kullanılır.

Tüp bebek kaç kez denenebilir?

Yeterince sperm ve yumurta elde edilebildiği sürece, tüp bebeğin tıbbi olarak denenmesinde sakınca yoktur. Ancak genel olarak gebelik şansının beşinci denemeden sonra azaldığı bilinmektedir.

Tüp bebek tedavisi kaç yaşına kadar uygulanabilir? İleri yaşlardaki kadınlar ne kadar beklemelidir?

Tüp bebek 45 yaşına kadar uygulanabilir. Ancak 40 yaşından sonra şansın azaldığını bilmek gerekmektedir.

Tüp bebek sürecinde gebelik şansını artıran faktörler nelerdir?

Tüm yaş gruplarına bakıldığında tek embriyo transferi ile gebelik beklentisi % 28 dolaylarında iken, çift embriyo transferi ile bu oran % 45’e çıkmaktadır. Tek embriyo transferi yapılan vakalarda geriye dondurulabilecek birçok embriyo kalmaktadır ve bunların kullanımı ile de ciddi oranda ilave gebeliklere ulaşılmaktadır. Büyük oranda erkek faktörüne bağlı infertilitede, spermin ciddi şekil bozukluğu gösterdiği çiftlerde ve sperm üretiminin testiküler yetmezlik nedeniyle bozulduğu “azoospermik” vakalarda yine gebelik şansı tüp bebek tedavisinde düşmektedir.

Tüp bebek sürecinde ağır kaldırmak gebeliğin tutunmasına olumsuz etki eder mi?

Halk arasında düşünülenin aksine, transfer sonrası hareket etmek, ağır kaldırmak, seyahat etmek, öksürmek, ıkınmak, yükseğe uzanmak, transferden hemen sonra ayağa kalkmak gibi aktivitelerin gebeliğin tutunma ve devamı üzerine herhangi hiçbir olumsuz etkisi yoktur. Bu dönemde dikkat edilmesi gerekenler; doktorların önerdiği ilaçları düzenli kullanılması ve eğer yumurtalıklar aşırı derecede uyarılmış ve büyümüşlerse de fazla ağrı ve rahatsızlık duyulmaması için dinlenilmesidir.

Tüp bebek tedavisinde dış gebelik oluşabilir mi?

Rahim içine transfer edilen embriyolar, doğal gebelik oluşumlarında da olabildiği gibi, bazen nedeni tam açıklanamasa da tüplerin içine, karın içine veya rahim ağzına doğru yerleşebilirler. Bu durumlarda tubal gebelik (tüpte gebelik), abdominal gebelik (karında gebelik), servikal gebelik (rahim ağzında gebelik) türlerinden söz edilir. Bu gebelikler dış gebelik olarak adlandırılır ve 100 hastadan 2’sinde görülebilir.

Tüp bebekte düşük riski daha mı fazla?

Tüp bebek tedavisi ile elde edilen gebeliklerde düşük riski, normal yolla kalınan gebeliklerden biraz daha yüksektir. Bunun nedeni tedaviden değil, gebe kalamamaya neden olan problemin kendisinden kaynaklanmaktadır.

Tüp bebek gebeliklerinin başında izlenen vajinal kanamalar normal midir?

Gebe kalmış hiçbir hastada vajinal kanama normal kabul edilmemelidir ve doktora mutlaka danışılmalıdır. Fakat öte yandan da tüp bebek gebeliklerinin başında vajinal kanama ve lekelenmelere çok sık rastlanılmaktadır. Bu mutlaka kötüye gidişin bir göstergesi olmayabilir. Muhakkak bir uzmana danışılmalıdır.

Tüp bebek tedavisi hangi aşamalardan oluşur?

Tüp bebek süreci, yumurtalıkların uyarılması, yumurta toplanması, yumurtaların sperm ile döllenmesi ve döllenmiş yumurtaların nakli (embriyo transferi) aşamalarından oluşur.

Yumurta nasıl toplanır? Yumurta toplama işlemi ağrılı bir işlem midir?

Vajinal ultrason yardımı ile kadının yumurtalıklarında gelişen yumurtalar gözlemlenir ve toplanır. Ağrılı bir işlem değildir.

Her yumurta döllenebilir mi?

Yumurtaların döllenmesi için olgun ve yapısal olarak normal olmaları gerekir. Yumurta toplama işleminden sonra elde edilen her yumurta döllenmeye müsait değildir. Döllenen her yumurta ise sağlıklı bir embriyo haline dönüşmez.

Yumurtalar döllendikten sonra embriyolar rahim içine nasıl yerleştirilir? Embriyo yerleştirme işlemi nasıl yapılır?

Embriyo transferi basit bir işlemdir. Yumurtalar döllendikten sonra sağlıklı olan embriyolar seçilir ve rahim ağzından ince bir plastik katater ile ultrason eşliğinde rahim içine yerleştirilir.

Embriyo transferi sonrası arta kalan embriyo olur mu? Olursa bunlara ne yapılır?

Transfer sonrası arta kalan kaliteli embriyolar dondurularak saklanabilir.

Embriyo transferi sonrası istirahat edilmeli mi?

İstirahatın herhangi bir faydasının olduğu ıspatlanmamıştır. Genellikle normal günlük hayata devam edilmesi önerilir. Yalnızca doktor önerisiyle cinsel aktivite ve spor kısıtlanabilir.

Embriyo transferi kişinin cinsel yaşamını etkiler mi?

Gebelik testi gününe kadar ilişki önermiyoruz ancak bıu da etkinliği kanıtlanmış bir uygulama değil.

Dondurulmuş embriyo ile normal tüp bebek yöntemiyle doğmuş bebekler arasında herhangi bir riski farkı var mı?

Hiçbir fark yoktur.

Tüp bebek tedavisi ne kadar sürer?

Tedavinin başından gebelik testi gününe kadar yaklaşık 30 gün sürer.

Tüp bebek tedavisinde bebeğin cinsiyeti belirlenebilir mi?

Belirlenebilir ancak etik ve kanuni nedenlerde dolayı Türkiye de dahil pek çok ülkede bu mümkün değildir.

Tüp bebek tedavisinden önce genetik problemler konusunda alınabilecek önlemler var mı?

Eğer aile içinde rastlanan genetik hastalıklar varsa ve bu hastalıkların preimplantasyon tanısı mevcut ise embryolar üzerinde inceleme yapılabilir.

Embriyolarda genetik inceleme kimlere önerilmektedir?

Akdeniz anemisi, orak hücreli anemi ve bunlara benzer tek gen üzerinden geçiş gösteren çok sayıda hastalıkta embriyolarda genetik tanı mümkündür.

Gebelik oluştuktan sonra da genetik problemler tanımlanabilir mi?

Gebelik oluştuktan sonra koryon villus örneklemesi veya amniyosentez ile genetik hastalıklardan bazılarının tanısı konabilir.

Tüp bebek işlemi sırasında oluşabilecek riskler nelerdir?

En önemli riskler çoğul gebelik ve hiperstimülasyon (yumurtalıkların aşırı uyarılması) sendromudur.

Tüp bebek tedavisi süresince hastanede yatmak gerekli midir?

İşlemin hiçbir aşamasında yatış gerekmez.

Tüp bebek uygulamalarıyla elde edilen gebeliklerden doğan bebeklerle, normal doğan bebekler arasında fark var mı?

Herhangi bir fark yoktur. Sadece testis içinde alınan spermlerin döllenme amaçlı kullanıldığı durumlarda az da olsa bazı anomalilerde artış olabiliyor.

Tedavide kullanılan ilaçlar herhangi bir risk oluşturur mu?

Tüp bebek tedavisinde yaklaşık 25-30 yıldır yumurtayı büyütme hormonları kullanılmaktadır. Bugüne kadar dünya çapında yapılan araştırmalar, bu ilaçların kansere ya da başka bir tür hastalığa yol açtığını kanıtlayan sonuçlar vermemiştir. Kullanılan hap, burun spreyi, cilt altı vajinal jel ve kas içi ilaçlar konusunda doktorun direktifleri uygulandığında; tedavinin tespit edilmiş hiçbir zararı yoktur. Ancak bilinçsiz kullanım durumunda çeşitli sakıncalar oluşabilir.

Erkeğin yumurtasından biyopsi yoluyla elde edilen spermlerle oluşan gebeliklerde bir sorun oluşur mu?

Bazen erkeklerin menisinde sperm hücresi bulunmamaktadır. Bu erkeklerin testisinde mikroskop altında yapılan ameliyatla sperm hücresi bulunup yumurtaya enjekte edilir ve bunların normal menideki spermler gibi görev yapmalarıyla normal ve sorunsuz bir gebelik elde edilebilir.

Blastosist ve tek embriyo transferi, redüksiyona (embriyo azaltma işlemi) alternatif midir?

Uygun hastalarda 2 embriyo transferi veya hastayla görüşerek tek blastosist transferiyle sağlıklı bir gebelik dönemi ve doğum önerilmektedir. Bu şekilde çoğul gebelik riskleri azaltılmış olup, redüksiyon işleminden kaçınılır.

Tüp bebek tedavisi sonucu oluşan çoğul gebelik durumunda ne yapılabilir?

Aileyle konuşularak redüksiyon (embriyo azaltma işlemi) anlatılıp, alacakları karar doğrultusunda işlem yapılabilir. Bu işlem 8-12 hafta arasında, transvajinal veya transabdominal ultrason eşliğinde gerçekleştirilir. Embriyo redüksiyonundan sonra total gebeliği kaybetme riski yüzde 5 olarak belirtilmiştir.

Embriyo azaltma işleminin başlıca riskleri nelerdir?

Bu işlemden sonra kanama, enfeksiyon veya hastanın ağrısının başlaması üzerine, 100 hastadan 5’inde düşük yapma riski vardır. İlaç kullanılıp işlemin steril şartlarda yapılmasıyla bu risk azaltılmaya çalışılsa da, sonuç kaçınılmaz olabilir.

Embriyo azaltma işlemi gebeliği etkiler mi?

Embriyolar bazen kendiliğinden azalabilir. Yapılan müdahalelerle 2 hafta içinde düşük riski atlatılır ve gebelik genellikle sorunsuz devam eder.